Szlak Bursztynowy w Polsce – jak przebiegała trasa złota północy?

Szlak Bursztynowy jest to szlak handlowy, który przebiega między europejskimi krajami, znajdującymi się w basenie Morza Śródziemnego a ziemiami, które znajdują się na południowym wybrzeżu Morza Bałtyckiego. W węższym znaczeniu termin ten oznacza przebieg tych tras, które wyznaczają zorganizowane wyprawy po bursztyn, a ich nasilenie przypadało na I wiek naszej ery. Bardzo zaciekawił nas ten temat podczas pobytu w Bydgoszczy, a później podczas spacerów nad brzegiem naszego polskiego morza.

Co to jest bursztyn?

Bursztyn (znany także jako m.in. elektron, jantar, amber) to kopalna żywica drzew, głównie iglastych, w rzadkich przypadkach także liściastych. Bursztyn to surowiec, który od bardzo dawna jest przedmiotem wymiany handlowej między różnymi ludami. Początkowo pośrednikami wymiany handlowej bursztynu byli Celtowie, czyli grupa ludów indoeuropejskich, która wydzielona została ze względu na kryteria językowe.

Historia związana z powstaniem i rozwojem Szlaku Bursztynowego

Po raz pierwszy zorganizowane wyprawy z krajów Europy Południowej po bursztyn miały miejsce w V w. p.n.e. W nich właśnie pośredniczyły zwłaszcza ludy celtyckie, a wyprawy zwykle nie docierały nad Morze Bałtyckie. Dopiero wtedy, gdy podbity został obszar znajdujący się nad środkowym Dunajem, co wydarzyło się w I w. n.e., handel bursztynem nabrał dla ludów południa, zwłaszcza dla Rzymian, dużo większe znaczenie i rozwinęli go oni na bardzo dużą skalę.

Organizowali oni wyprawy z Panonii nad Morze Bałtyckie, a odbywały się one za pośrednictwem kilku dróg. Szczególnie częstym celem tych wypraw była Sambia, czyli kraina historyczna w Prusach, która zamieszkiwana była przez jedno z plemion Pruskich (obecne tereny Obwodu Kaliningradzkiego). W Historii naturalnej Pliniusza Starszego opisana jest wyprawa rzymskiego ekwity po bursztyn, co miało odbyć się pod koniec panowania cesarza Nerona.

III wiek n. e. to czas największego rozkwitu handlu bursztynem. Rozwój trwał długo, a dopiero od połowy IV w. n. e. handel zmniejszał się i zanikał. Akwileja to miasto, które znajdowało się na terenie imperium rzymskiego i to właśnie ono stanowiło największy ośrodek handlu tym surowcem.

Początek Szlaku Bursztynowego

Przebieg Szlaku Bursztynowego nie został jednoznacznie i definitywnie ustalony, pojawiają się w tej kwestii różne opinie i zdania. Za prawdopodobną wersję początku tego szlaku uznać można Akwileję, będąca największym ośrodkiem handlu bursztynem, położoną nad Morzem Adriatyckim. Miasto to było również jednym z rzymskich centrów rzemieślniczych (obecnie znajduje się na liście UNESCO).

Polskie miasta i regiony, przez które, obok innych miejsc, przebiegał Szlak Bursztynowy

Polskie tereny odgrywały dużą rolę podczas wypraw po bursztyn. Szlak Bursztynowy w dużej mierze, obok innych państw, przebiegał przez obszar Polski. Przypuszcza się, że główna nić szlaku na przełomie I oraz II wieku n.e. biegła przez Wiedeń i Brno. W Polsce najprawdopodobniej były to miasta takie jak: Kłodzko (Kotlina Kłodzka), Wrocław, Kalisz, Żnin, Bydgoszcz, Świecie oraz Pruszcz Gdański, który uważany jest za protoplastę dzisiejszego Gdańska. W międzyczasie zobacz ciekawe miejsca w Bydgoszczy i Gdańsku.

O tym, jak wyglądał przebieg Szlaku Bursztynowego, świadczą zarówno wzmianki starożytnych pisarzy, jak i również, a może nawet przede wszystkim wyniki badań archeologicznych. Te znaleziska to m.in. rzymskie monety, rzymska ceramika, różnego rodzaju wyroby z brązu i oczywiście, znaczne ilości bursztynu.

Duże ilości tego surowca znaleziono przede wszystkim we Wrocławiu, na terenie osiedla Partynice. Bursztyn odkryto w XIX wieku. Znalezisko nazwane zostało bursztynowym depozytem z Partyni. Pochodzi on z I w. n. e. i waży około 1,5 tony, a znajduje się obecnie w Muzeum Archeologicznym we Wrocławiu.