Gorczański Park Narodowy – wszystko, co musisz wiedzieć

Gorczański Park Narodowy utworzony został w 1981 roku za sprawą rozporządzenia Rady Ministrów z sierpnia 1980 roku. Swoją siedzibę park ten ma w miejscowości Poręba Wielka. Jego powierzchnia wynosi 70,30 km2, natomiast powierzchnia otuliny wynosi 166,47 km2. Powierzchnia tego parku obejmuje centralne pasmo Gorców, a w tym m.in. masywy Gorca i Turbacza.

Park znajduje się na obszarze województwa małopolskiego i obejmuje swoim terenem obszary 5 gmin, takich jak: Niedźwiedź, Kamienica, Mszana Dolna, Ochotnica Dolna i Nowy Targ. Przeważająca większość obszaru parku stanowi własność Skarbu Państwa, natomiast niewielka część tych terenów jest własnością prywatną, a jeszcze inna, mała część to własność gminna.

Gorczański Park Narodowy to tereny pięknych polskich gór

Na terenie parku znajdują się wszystkie najwyższe szczyty Gorców. Są to: Turbacz, Jaworzyna Kamienicka, Kiczora, Kudłoń, Czoło Turbacza i Gorc.

Symbolem parku jest czarna salamandra plamista na żółtym tle. Obszar Gorców był uważany za niezwykle cenny i warty ochrony głównie ze względu na walory przyrodnicze i krajobrazowe na dużo wcześniej od założenia parku, gdyż dostrzegano to już przed II wojną światową. W 1927 roku Ludwik Wodzicki, pochodzący z Poręby Wielkiej, założył na tych terenach rezerwat przyrody im. Władysława Orkana, jednak park narodowy utworzono dopiero wiele lat później. Początkowo miał on dużo mniejszą powierzchnię, która została znacząco zwiększona w następnych latach.

Charakterystyczne cechy krajobrazu tego terenu, jego specyfika oraz historia przekształcania się tego terenu

Do najbardziej specyficznych i swoistych cech krajobrazu tego parku zaliczają się polany gorczańskie. Są jednocześnie bardzo atrakcyjne dla odwiedzających te rejony turystów. Jednym z powodów, dla których są one tak bardzo popularne, może być fakt, że można z nich podziwiać piękne widoki, które rozciągają się m.in. na Pieniny, Tatry, Beskid Wyspowy, Beskid Żywiecki oraz Beskid Sądecki.

Ich charakterystyczną cechą jest również to, że na wiosnę pokrywa je ogrom krokusów, nadając specyficzny, fioletowy kolor. Polany gorczańskie powstały w XIV wieku na skutek działalności Wołochów, którzy przybyli na te tereny z Półwyspu Bałkańskiego. Przynieśli oni tu i wcielili w życie swoją kulturę pasterską, która z czasem zaczęła być kultywowana przez późniejszych mieszkańców tych terenów. Polany te, które przez miejscową ludność nazywane są halami, powstały poprzez wypalanie lasów, a następnie były poszerzane w wyniku wyrębów.

Najbardziej intensywne wypasy miały tu miejsce w okresie przed II wojną światową, co sprawiło, że Gorce były zaraz po Tatrach największym ośrodkiem pasterstwa. Taki stan rzeczy utrzymywał się jeszcze przez wiele lat po wojnie, stały tu pasterskie szałasy i trwał intensywny wypas. Na tym obszarze występuje naturalna sukcesja ekologiczna, czyli jedna z najważniejszych form zmienności biocenoz w czasie.

Rośliny w Gorczańskim Parku Narodowym

Flora na tych terenach jest niezwykle zróżnicowana i bogata w wiele różnorodnych gatunków roślin. W Gorcach stwierdzone zostało występowanie ponad 900 gatunków roślin naczyniowych. Oprócz tego wykazano istnienie 25 gatunków mchów, a także 450 gatunków porostów, jak również 116 gatunków wątrobowców. Wśród tak licznych gatunków roślin wiele z nich to gatunki typowo górskie.

Zaliczają się do nich m.in. omieg górski, liczydło górskie, tojad dzióbaty czy jaskier platanolistny. 22 gatunki wśród tych roślin charakterystyczne są dla piętra alpejskiego (jest to m.in. tymotka alpejska, wiechlina alpejska oraz kuklik górski). Występuje tu 113 prawnie chronionych gatunków. Na tym obszarze bardzo charakterystyczne jest występowanie dużych kompleksów leśnych, które znajdują się w dwóch piętrach roślinnych: reglu dolnym i reglu górnym.

Lasy zajmują aż 95% powierzchni całego parku, znajduje się tam również wiele starych, liczących ponad 100 lat drzew. Lasy te składają się głównie z takich gatunków, jak: świerk, buk i jodła. Znajduje się tu również wiele zespołów leśnych (np. buczyna karpacka, olszyna karpacka czy olszyna bagienna). W runie leśnym tych zespołów znaleźć można wiele specyficznych dla tego obszaru gatunków roślin (m.in. zarzyczka górska, fiołek dwukwiatowy, knieć błotna, czy też niezwykle rzadki podejźrzon lancetowaty). Dużo jest tu również roślin, których występowanie mocno wiąże się z polanami. Są to np. tłustosz pospolity, pełnik europejski czy szafran spiski.

Zwierzęta w Gorczańskim Parku Narodowym

Duże zróżnicowanie pod względem środowiskowym, przejawiające się poprzez występowanie nie tylko dużych przestrzeni leśnych, które są wielkie i dobrze zachowane, ale także poprzez występowanie polan, sprzyja różnorodności zwierząt. Dzięki takim warunkom środowiskowym wytworzyły się tam odpowiednie siedliska zwierząt, dla których na innych obszarach warunki nie są aż tak dogodne.

Do takich gatunków zwierząt zaliczyć można m.in. gronostaja, wydrę, borsuka, a także sarnę, jelenia i dzika. Ogólnie na tym obszarze występuje 185 gatunków kręgowców, z czego 21 znajduje się w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt, której głównym celem jest rejestrowanie takich gatunków zwierząt na terenie Polski, które są zagrożone wyginięciem. Lista ta zawiera m.in. opisy tych zwierząt wraz z ich dokładnym rozmieszczeniem.

Do charakterystycznych dla tego terenu zwierząt zaliczyć można zwierzęta, takie jak: płazy (np. traszka karpacka), ptaki (m.in. cietrzew, dzięcioł trójpalczasty, orlik krzykliwy, orzeł przedni czy puszczyk uralski), ssaki (np. wilk szary, żbik europejski, koszatka leśna, popielica szara czy podkowiec mały). Na tych obszarach występuje również ponad 1000 gatunków bezkręgowców, w tym 23 endemity karpackie i karpacko-sudeckie. Specyficzne dla fauny tego obszaru jest również występowanie wielu gatunków motyli, takich jak m.in. rusałka pokrzywnik, rusałka admirał czy też perłowiec większy.

Charakterystyczna jest również wielość gatunków chrząszczy i innych owadów. To występowanie owadów wiąże się z obecnością dużej liczby polan gorczańskich na tych terenach.

Co warto zobaczyć w Gorczańskim Parku Narodowym i Gorcach?

Najstarszym zabytkiem sakralnym na terenie tego parku jest Bulandowa Kapliczka. Jest to kapliczka wzniesiona na polanie Jaworzyna Kamienicka, która wybudowana została na początku XX wieku. Ufundowana została przez Tomasza Chlipałę, czyli najsłynniejszego bacę tych terenów. Z kapliczką i jej fundatorem związanych jest wiele ludowych przekazów i legend, zawierających dużo elementów fantastycznych. Do tej kapliczki wiedzie szlak żółty lub zielony.

Na uwagę zasługuje również sama polana Jaworzyna Kamienicka. Jest to polana, która uznawana jest za jedną z najpiękniejszych polan w Gorcach, przez co jest bardzo chętnie odwiedzana przez turystów. Podziwiać można z niej panoramę Beskidu Sądeckiego i Beskidu Wyspowego, a szczególnie grzbiety gór Kudłonia i Gorca. Stok polany opada do potoku Kamienica. Polana dawniej była wypasana. Podziwiać można tu również wiele ciekawych gatunków roślin i owadów.

Nieopodal tej polany znajduje się inna, ciekawa atrakcja turystyczna- Zbójnicka Jama, zwana także Zbójecką Jamą, czy też Jaskinią w Jaworzynie w Gorcach. Wejście do niej jest trudne, gdyż jest to pionowa studzienka o głębokości 3,5 m. Od dna studzienki w obie strony rozchodzi się szczelina, której końce kończą się zawaliskiem. Nazwę zawdzięcza podaniom ludowym, według której chowali się w niej zbójnicy.

Turbacz to najwyższy szczyt Gorców i najpopularniejsza góra, po której na teren Gorczańskiego Parku Narodowego przyjeżdżają turysty. Pod wierzchołkiem znajduje się schronisko PTTK, sprzed którego rozciągają się wspaniałe panoramy widokowe na Tatry. Zobacz opis szlaku na Turbacz.

Gorc i Magurki to dwa szczyty, na których znajdują się wieże widokowe. Położone są na granicy Gorczańskiego Parku Narodowego, a drewniane konstrukcje zostały wybudowane kilka lat temu.

• Zobacz także najciekawsze szlaki turystyczne w Gorcach,
• Opis szlaku do schroniska na Maciejowej,
• Opis szlaku na Stare Wierchy.

Jak dojechać do Gorczańskiego Parku Narodowego?

Położenie GPN sprawia, że dojazd nie powinien sprawiać większych trudności. Przykładowo z Krakowa dojechać można tam Zakopianką. Istnieje również możliwość dojazdu komunikacją publiczną, na przykład autobusami, którymi można dojechać wygodnie, zwłaszcza do większych miejscowości. W przypadku podróżowania samochodem można również liczyć na dogodne warunki dojazdu, jak również miejsca przeznaczone na nocleg i parking. Z tych miejsc możesz rozpocząć wycieczki:

1. Łopuszna,
2. Nowy Targ,
3. Ochotnica Górna,
4. Szczawa,
5. Lubomierz,
6. Konina,
7. Poręba Wielka,
8. Niedźwiedź,
9. Rabka-Zdrój.

Dlaczego warto odwiedzić i poznać te tereny?

Gorczański Park Narodowy to niezwykle ciekawy obszar, charakteryzujący się głównie swoistym krajobrazem, pełnym polan, z których rozchodzą się piękne panoramy widoków górskich. To być może niepozorne, ale zarazem bardzo wyjątkowe i niepowtarzalne miejsce, z którego cieszyć się mogą zwłaszcza wszyscy miłośnicy widoków i kontemplowania przyrody, jak również przebywania na łonie natury. To świetne miejsce dla wszystkich tych, którzy uwielbiają zróżnicowaną przyrodę, lubią podziwiać różnorodne i rzadkie gatunki roślin i zwierząt, a zwłaszcza owadów. Z pewnością ciekawa jest również sama historia tego miejsca oraz tego, w jaki sposób przekształcało się ono na przestrzeni lat.

Na koniec sprawdź jeszcze oficjalną stronę internetową Gorczańskiego Parku Narodowego.