Dolina Eliaszówki i klasztor Karmelitów Bosych w Czernej

Dolina Eliaszówki to jedna z dolinek Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Rozciąga się między dwoma wsiami województwa małopolskiego – Czerną i Paczółtowicami. Stanowi świetne miejsce na niedzielny spacer dla wszystkich odwiedzających pobliski Kraków lub samych mieszkańców miasta, którzy chcą odpocząć i nabrać sił.

Nazwa Dolina Eliaszówki pochodzi od wyróżnianego kiedyś potoku Eliaszówka. Płynie on dnem doliny. Od pewnego czasu nie jest wyróżniany. Uznaje się go obecnie jedynie za górny dopływ Krzeszówki.

Dolina ma też drugą nazwę – Dolina Eliasza. Eliasz był starotestamentowym prorokiem i pustelnikiem. Według Biblii, Jahwe czynił przez jego ręce cuda i miał go pod opieką, chroniąc od gniewu króla Achaba. Skąd jednak Eliasz pod Krakowem? Niegdyś na tych terenach było dużo pustelni. Do czasów dzisiejszych odnowiona została tylko pustelnia św. Agnieszki oraz pozostały ruiny innych, mniej znanych.

Do tej pory odwiedziliśmy:

• Dolinę Będkowską,
• Dolinę Aleksandrowicką,
• Dolinę Bolechowicką i Kobylańską,
• Dolinę Mnikowską,
• Wąwóz Podskalański,
• Dolinę Nielepicką,
• Dolinę Brzoskwinki,
• Dolinę Szklarki,
• Dolinę Racławki,
• Dolinę Grzybowską i Dolinę Rudawy,
• Dolinę Kluczwody.

Jak dojechać do Doliny Eliaszówki i klasztoru?

Najłatwiej dojechać od Krakowa. Trasa nie jest zbytnio uciążliwa, bo samochodem z samego centrum Krakowa zajmuje około 40 minut. Jadąc drogą krajową numer 7, należy skręcić na 79 w stronę Trzebini i jechać na Krzeszowice. Droga jest cały czas praktycznie prosta. W Krzeszowicach można obrać dokładniejszy punkt – klasztor. Przy nim znajduje się wygodny, duży parking, przy którym zaczyna się jeden ze szlaków po rezerwacie Doliny Eliaszówki.

Rezerwat przyrody Dolina Eliaszówki – mapa

W 1989 roku na terenie doliny został utworzony częściowy rezerwat przyrody obejmujący prawie 110 hektarów. Obejmuje dolną część doliny, porośniętą starodrzewiem grądu, buczyną i łęgiem olszowo-jesionowym. Dawna Eliaszówka tworzy tu również dwa źródła:

• Źródło proroka Eliasza,
• Źródło proroka Elizeusza,

Poniżej mapa Doliny Eliaszówki i zaznaczona nasza czerwona ścieżka. Mapa wydawnictwa Compass.

Klasztor Karmelitów Bosych w Czernej

Rozpoczynamy wycieczkę na bezpłatnym parkingu przy klasztorze Karmelitów Bosych w Czernej. Współrzędne dojazdu: 50.1685, 19.6344. Klasztor męski został ufundowany w 1629 roku przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową.

Przez prawie 200 lat klasztor był pustelnią dla zakonników. Dopiero w 1805 roku został wyłączony z klauzury. Wtedy stał się miejscem kultu św. Rafała Kalinowskiego i Matki Boskiej Szkaplerznej, zwanej również Matką Bożą z góry Karmel. 

Św. Rafał Kalinowski był polskim duchownym rzymskokatolickim, karmelitą bosym, powstańcem styczniowym. Wśród biografów uchodzi za ożywiciela zakonu karmelitów bosych w Polsce. Jako że był zesłańcem na Sybir, inżynierem i oficerem armii w stopniu porucznika patronuje Sybirakom, oficerom, żołnierzom, kolejarzom, inżynierom i osobom mającym trudne chwile.

Matka Boska Szkaplerzna objawiła się św. Szymonowi Stockowi, przełożonemu zakonu karmelitów bosych. Podczas widzenia wskazała na szkaplerz, czyli wierzchnią część habitu. Powiedziała mu, żeby ją nosił, a ochroni go przed ogniem piekielnym. W kompleksie klasztornym znajduje się kościół św. Eliasza, będący miejscem kultu. Wzniesiony został w latach 1631-1640. Dalej odbywają się w nim msze święte.

Msze Święte w klasztorze w Czernej

Porządek nabożeństw wygląda następująco:

• Niedziele i święta o godzinie: 6:00, 7:00, 9:00, 11:00, 13:00, 17:00.
• W dni powszednie: 6:30, 7:15, 18:00 – w czasie zimowym 17:00 oraz w soboty o 10:00.

Zwiedzanie klasztoru – restauracja, księgarnia i muzeum

Na terenie klasztoru znajduje się także kolejne miejsce nawiązujące do historii patronującego przybytkowi Eliasza. Obok figury świętego jest też figura w kształcie serca z krukiem, wewnątrz której znajduje się woda ze Źródła św. Eliasza z Doliny Eliaszówki. Sam kształt misy – serce, nawiązuje do obiektu znajdującego się przy źródle.

Dla zwiedzających zarówno dolinę, rezerwat jak i klasztor, znajdzie się tu kilka ciekawych miejsc. Na terenie kompleksu znajduje się restauracja dla zwiedzających oferująca bardzo przystępne ceny smacznych i zdrowych posiłków. Można tam znaleźć tradycyjną kuchnię polską.

Ciekawi wiedzy mogą odwiedzić księgarnię Karmelitana, która oferuje ponad 3000 pozycji książkowych. Szczególnie zainteresowani historią karmelitów i turystyką regionalną zostaną uraczeni bogatym zbiorem. Także fani bardziej nowoczesnych mediów znajdą tu materiały multimedialne takie jak filmy. Oferta dla dzieci zawiera zaś kolorowanki, gry planszowe i puzzle. Księgarnia posiada również dewocjonalia związane z kultem Matki Bożej Szkaplerznej.

Turystów zaprasza też Muzeum Karmelitańskie. Przybliża ono zarówno życie karmelity bosego, eremickie życie, wartości płynące z takiego trybu życia, jak i nieco burzliwe dzieje samego klasztoru. Wszystko zwieńczone jest niespotykanymi nigdzie indziej eksponatami, wśród których wyróżnia się korespondencja samego Jana Pawła II z ojcem Leonardem Kowalówką, przyjacielem papieża z czasów krakowskich.

Źródło świętego Eliasza i Wąwóz Kulenda

Zeszliśmy ścieżką czerwoną wśród drzew do drogi głównej. Skręciliśmy w lewo i ruszyliśmy przez kilka minut lewą stroną. Naszym celem było źródło świętego Eliasza. Źródło proroka Eliasza, patrona doliny, zwane jest też Źródłem Miłości. Tę drugą nazwę zawdzięcza charakterystycznej studni w kształcie serca. Miejsce to powstało ponad sto lat temu, a kapliczka, która je wieńczy, jest jeszcze starsza, bo z 1848 roku. Stanowi odwzorowanie pustelni Eliasza w Kerit, gdzie prorok pił źródlaną wodę i żywiony był przez kruka.

Nie zatrzymywaliśmy się tam zbyt długo, tylko poszliśmy do Wąwozu Kulenda. Naszej czerwonej ścieżce towarzyszył żółty kolor oznaczający Szlak Dolinek Jurajskich. W wąwozie można zobaczyć fragmenty muru klasztoru w Czernej. Szliśmy granicą Rezerwatu Dolina Eliaszówki. Jest także sporo jaskiń eksplorowanych przez grotołazów.

Brama Siedlecka i Diabelski Most

Coraz głośniej słyszeliśmy działające maszyny w kopalni wapienia Czatkowice. Można je zobaczyć przez drzewa. Przechodzić tam nie można, ponieważ to teren kopalni. Dalej mieliśmy Bramę Siedlecką, czyli kapliczkę, w której niegdyś odprawiano Msze Święte.

Nad rezerwatem, ponad doliną wznosi się niezwykła atrakcja turystyczna – ruiny Diabelskiego Mostu. Został on wybudowany w drugiej połowie XVII wieku przez ludność związaną z klasztorem. Miał ich łączyć z niedalekim Siedlcem. Był to potężny most mający 18 metrów wysokości, 120 długości i 9,5 szerokości. Wyglądem przypominał rzymskie akwedukty.

Ciekawa historia wiąże się z jego nazwą. Początkowo był zwany anielskim mostem, jednak ludność wierzyła, że dzieją się na nim rzeczy diabelskie. Według jednej legendy co roku miał się na nim odbywać wiec wszystkich diabłów pod przewodnictwem samego Lucyfera i Belzebuba. Drugi mit mówi, że pod mostem zakopany jest skarb, którego pilnuje diabeł. Ostatnia pogłoska twierdzi, że w pobliżu mostu czyha na największych grzeszników duch. Jeśli taki grzesznik zacznie przechodzić po moście, duch ma go porywać i topić.

Chodząc po szlakach rezerwatu, można zobaczyć niezwykłe, chronione i rzadkie rośliny, między innymi:

• Trujący zawilec gajowy,
• Objęte ochroną parzydło leśne,
• Rzadki na niżach Polski pierwiosnek wyniosły.

Na terenie rezerwatu znajdują się również jaskinie, do których przylegają schroniska dla turystów np. Grota Świętego Hilariona, Okap pod Grotą Świętego Hilariona, Schronisko przy Grocie Świętego Hilariona.

Inne szlaki turystyczne w Dolinie Eliaszówki

Przez teren doliny jak i rezerwatu Eliaszówki przebiegają różne szlaki turystyczne. Przez samą dolinę przebiega:

• Żółty pieszy szlak Dolinek Jurajskich,
• Czerwony Jurajski Rowerowy Szlak Orlich Gniazd
• Niebieski rowerowy szlak zataczający pętle – od Krzeszowic obok Diabelskiego Mostu, przez Siedlec i z powrotem do Krzeszowic.